स्वप्नः _svapnḥ

स्वप्नः [स्वप्-भावे नक्]

1 Sleeping, sleep; अकाले बोधितो भ्रात्रा प्रियस्वप्नो वृथा भवान् R.12.81;7.61;12.7; Ku. 2.8.

-2 A dream, dreaming; स्वप्नेन्द्रजालसदृशः खलु जीवलोकः Śānti.2.2; स्वप्नो नु भाया नु मतिभ्रमो नु Ś.6.1; R.1.6.

-3 Sloth, indolence, sleepiness; Ms.9.13;12.33.

-4 The state of ignorance (?); भावाद्वैतं क्रियाद्वैतं तथात्मनः । वर्तयन् स्वानुभूत्येह त्रीन् स्वप्नान् धुनुते मुनिः ॥ Baāg.7.15.62.

-Comp. -अन्तिकम् consciousness in dream.

-अवस्था a state of dreaming.

-उपम a.

1 resembling a dream.

-2 unreal or illusory (like a dream).

-कर, -कृत् a. inducing sleep, soporific, narcotic.

-गृहम्, -निकेतनम् a sleeping-room, bed-chamber; दुःखेन लोकः परवानिवागात् समुत्सुकः स्वप्ननिकेतनेभ्यः Bk.11.17.

-ज a. dreamt.

-तन्द्रिता languor produced by drowsiness.

-दर्शनम् dream- vision.

-दृश् a. dreaming.

-दोषः involuntary seminal discharge, pollutio nocturna.

-धीगम्य a. perceptible by the intellect only when it is in a state of sleep-like abstraction; रुक्माभं स्वप्नधीगम्यं विद्यात् तं पुरुषं परम् Ms.12. 122.

-प्रपञ्चः the illusion of sleep, the world appearing in a dream.

-विचारः interpretation of dreams.

-शीलः a. disposed to sleep, sleepy, drowsy; न चातिस्वप्नशीलस्य जाग्रतो नैव चार्जन Bg.6.16.

-सृष्टिः f. the creation of dreams or illusions in sleep.